Fotoğraf: Geoff Waaugh
Pek çok insan Tom Simpson’ı kavurucu bir öğleden sonra Mont-Ventoux’un yamacına düşerek yaşamını kaybetmesiyle tanıyor. Ancak Britanya bisikleti bugünkü şaşalı günlerinden tamamıyla uzakken Tom Simpson dünya şampiyonu, Paris-Nice galibi, birden fazla monument kazanmış ve BBC Yılın Spor İnsanı ödülüne layık görülmüş bir bisikletçiydi.
Aynı zamanda o, Eddy Merckx, Felice Gimondi ve Jacques Anquetil gibi isimlerle rekabet etti. İkinci evi Belçika’daysa bir yıldızdan fazlasıydı. Kariyeri boyunca Simpson, Tour de France’da elde edeceği bir zaferin hayalini kurdu. Kıl payı kaçan birinciliklerin ardından 1967’de bu hayalini gerçeğe dönüştürme konusunda kararlıydı; ancak hastalandı. Yine de yarışa devam etme kararı aldı, ta ki Provence’ın devi Mont-Ventoux’da ölümcül bir şekilde yere devrilene denk.
Simpson’un ölümü hem bisiklet hem de spor camiasında bir şok etkisi yarattı. Ölümüne neden olan etkenler olaraksa sıcak çarpması, susuzluk ve yorgunluk gösteriliyordu. Ancak o günden sonra dönemin doping kültürüne uygun olarak rapor edilen bir gerçek daha vardı; Simpson’ın nihai ölüm nedeni kayıtlara amfetamin kullanımı olarak geçti. Tam da bu nedenden dolayı Simpson’ın ölümümün 50’inci yılı ve bisiklet üzerinde elde ettiği başarılar, neredeyse Tour de France organizatörleri ve Britanya’nın ana akım medyası tarafından görmezden gelindi.
Babasının ölümüyle ilgili detaylar ne olursa olsun Joanne Simpson, asla babasının başarılarının hasır altına süpürülmesine izin vermiyor. Futbol ulusun bayrak sporuyken Simpson’ın elde ettiği başarılar hak ettiği değeri bugün dahi görmedi; özellikle de Britanya’da. Söz konusu başarıları arasında: Zorlu bir günde kazanılan Tour of Flanders, Milan-San Remo, Bordeaux-Paris, Tour of Lombardy; Merckx’e karşı kazandığı Paris-Nice, Büyük Britanya adına elde ettiği yol bisikleti dünya şampiyonluğu ve hatta Tour de France’da taşıdığı sarı mayo var.
İngiltere Milli Takımı’nın 1966 Dünya Kupası’nı kazandığından bir ve BBC tarafından yılın spor insanı seçildiğinden iki yıl sonra Tom Simpson, sırtında Birleşik Krallık bayrağıyla evine Tour de France şampiyonu olarak dönmenin tüm başarılarını taçlandıracağını umuyordu.
Bu amaç uğrunda Mont-Ventoux’nun zirvesine yaklaştığındaysa acı içindeydi. Hareketsiz bir şekilde yere yığıldığında Simpson, zirvenin yalnızca 1km aşasındaki Col des Tempetes’teydi. Bu tahmini olarak zirveden yalnızca beş dakikalık bir mesafe anlamına geliyordu. Başka bir gün, başka bir zaman olsa büyük ihtimalle tırmanışın zirvesine ulaşacak ve inişle birlikte gücünü toplama sürecine girecekti.
Joanne Simpson babası Mont-Ventoux’da hayata gözlerini yumduğunda annesi Helen ile birlikte Korsika’da bir plajdaydı. Joanne plajdan ayrılıp, babasının sevdiği Bonifacio köyü boyunca yürüdüğü ve herkesin ağlaması dışında o güne dair pek bir şey hatırlamıyor.
Babasının anısına
Joanne’nin Gent’in hemen dışında bulunan evine vardığımızda sıcaklık Mayıs sonu olmasına karşın ekstrem bir şekilde 30 dereceyi gösteriyordu. Bir grup Belçikalı bisikletçi seri pedal darbeleriyle parlak güneş ışığının altında yanımızdan geçip gitti.
Joanne de kimi zaman 300km’ye varan sürüşler yaptığını söylüyor. Ayrıca babasının ölümünün 50’inci yıl dönümü için düzenlenecek anma etkinlikleri için idmanlara da başlamış. Bu anma programı dahilinde 13 Temmuz’da aile bireylerinin Mont-Ventoux’da bir araya gelmesi de var. Joanne sıcakkanlı ve dost canlısı biri. Gözlerinde babasıyla aynı yaramaz parıltıyı görmek mümkün. Bizlere kahve ikram eden Joanne, ardından bizleri babasının kariyerini sergilediği bir müze haline gelen garajına götürüyor. Simpson’ın yarışçıyken kullandığı selesi duvarda asılı, tıpkı temiz bir çift yarış ayakkabısı, birkaç maşa ve takım tanıtım kartpostalları gibi. 1962 Tour de France’tan kalmış ve üzerinde koca harflerle “TOM SIMPSON” yazılmış iki su matarası da müzenin bir parçası.
Garajda Joanne’nın Pinarello’sunun arkasına yaslanmış bir de golf çantası var. “Geçmişte biraz da olsa golf oynardım, ancak,” tereddütle, “benim için yeterince aktif bir spor değil,” diyor Joanne.
Bu enerjik doğanın bir kısmı Simpson ailesinin dinamizmini karakterize ediyor. Yeni bir mutfağın inşası için tahmini 25.000 Euro’luk bir maliyetle karşılaşınca Joanne, marangoz olmaya karar verir.
“Dört yıl boyunca akşam okuluna gittim,” diyor, babasından aldığı kararlılığı direkt bir şekilde göstererek. “Şimdiyse bir mobilya yapımcısıyım.”
Tom’un babası bir madenciydi, ama Tom bisikletçi olmakta kararlıydı. İlk defa Mont-Ventoux’nun tırmanıldığı 1951 Tour’unu kazanan İsviçreli bisikletçi Hugo Koblet posteri Simpson’ın odasının duvarını süslüyordu.
Simpson, Avrupa’da zor yoldan kendine isim yaptı. Evini cebinde yalnızca birkaç sterlin, iki çift lastik, bir Fransızca sözlük ve umutlarıyla Kuzey Fransa’ya doğru yola çıkmak üzere tek etti. Ama direndi ve bu umuda dört kolla sarıldı. Sonunda hırsla bağlandığı bisiklette, 1959 yılında profesyonel oldu.
Bisiklet medyası dışında, kendi ülkesinde görünmezlikten gelinse de, Avrupa’da ses getiren bir isimdi. Joanne bize babasının James Straffon tarafından hazırlanan ve Lüksemburg’da Cambridge Düşesi tarafından bu mayıs ayında duvar resmi olarak sergilenen bir portresini gösteriyor. Ayrıca Joanne, Straffon’un portresinin bir versiyonunu ölümünün yıl dönümünde Mont-Ventoux’da bulunan Simpson anıtına koymayı da planlıyor.
Simpson’ın anıtı hatıralarla dolu. Yarış şapkaları, çiçekler, su mataraları ve hatta kendisine adanmış bayraklar. Bir ziyaretinde Joanne anıtta küllerle dolu bir kap dahi bulmuş.
Ancak Simpson ailesinin tamamı için geçmişi tekrar hatırlamak sanıldığı kadar kolay değil. Tom’un sonradan Büyük Britanya’dan takım arkadaşı Barry Hoban ile yeniden evlenen eşi Helen, özellikle medyanın 50’inci ölüm yıl dönümü vesilesiyle eski eşi Tom’u çevrelemesinden rahatsız.
“Onun için çok zor,” diyor Joanne. “Eğer ona kalsaydı, hiçbir etkinliğin yapılmasını istemezdi. Helen gazeteciler ya da medyayla bir araya gelmek istemiyor. Bunun için gazetecilerin saygılı olacağına dair onu biraz yönlendirmem gerekti. Aksi takdirde orada olmayı bile kabul etmez.”
Bu gerilimi yaratan o günün verdiği acının tekrardan hatırlanması ve Simpson’ın ölümüne sebep olan nedenin belirsizliği. Bu konudaki genel kanı Simpson’ın amfetamin kullanımı ve o gün içtiği konyağın ortaya çıkardığı tehlikeli karışım olarak görülüyor. Simpson’ın ölümüyse bisiklet camiasında doping konusundaki uyanışın çağrısı olarak kabul edilir.
Ancak ölümünün diğer faktörleri olan; sıcak çarpması, önceki gün dağlarda birikerek artan yorgunluk bu süreçte görmezden gelindi ve Tom Simpson doping nedeniyle yaşamını kaybetti sonucuna kolayca varıldı.
Joanne annesi gibi bu yargıya muhalif kaldı. Ve hatta Simpson’a yakın olan aile ve eski takım arkadaşları da bu konuda çekimser gözüktüler. Simpson’ın yeğeni Chris Sidwells, “Mr.Tom” adlı kitabında Tom için, “Ondan önceki bir çoğu gibi, o da ilaç-uyarıcı kullanmaya başladı. Sık kullanmazdı ama kullandı ve bunu hiçbirimiz değiştiremeyiz,” diye yazdı.
The Guardian’dan William Fotheringham’la yazdığı Simpson otobiyografisi “Put Me On My Bike” hakkında konuşurken eski takım arkadaşlarından birinin kendisine Simpson’ın bu tip ürünleri kullandığını ve yarışlarda biri mayo ve eşyaları için diğeri de bazı ilaçlar için iki bavul taşıdığından bahsettiğini söyledi. Ancak Joanne, babası üzerinde yapılan spekülasyonlardan ziyade kanıt istiyor. Keza Joanne babasının ölüm nedeni olarak ilaçların görülmesi konusunda ikna olmuş değil.
“Yine de eğer ki babamın amfetamin aldığı bir gerçekse, bu gerçekle de yaşayabilirim,” diyor Joanne.
Ne yazık ki Joanne’nın gerçek konusundaki arayışı sonuçsuz kaldı. Keza otopsi raporu 1990’lardan önce zarar görmüş. Ve aile bireylerinden hiçbiri bu tarihten önce otopsi raporunun bir kopyası için talepte bulunmamış. Kısaca Joanne sonucu asla bilemeyecek.
Joanne bana Avignon’da Centre Hospitalier Henri Truffaut’dan gönderilmiş ve içinde “Fransız kanunları ölümün üzerinden 25 yıl sonra tıbbi kayıtların imha edilmesine izin veriyor,” yazan bir mektubu gösteriyor. Mektup “Mösyö, Tom Simpson’a ait belgeler de 1992 ve 1997 arasında bir zamanda imha edilmiş,” diye sonlanıyor.
Ben mektuba bakarken, Joanne dikkatlice su mataralarını ve seleleri eski pozisyonlarına getirip, garajın kapısını yavaşça kapatıyor.
Dağlara dönüş
Yerel turizm kurulu verilerine göre, 2016 yılı itibariyle 130.000’e yakın bisikletçi Mont-Ventoux’yu tırmanmış. “Bisikletin Everesti” olarak görülen bu dağın popülaritesi yıldan yıla artıyor, özellikle de Tom Simpson efsanesiyle birlikte. Joanne’a göreyse bu dağ onun hayatının mihenk taşlarından biri haline gelmiş.
Babasının öldüğü yeri düzenli olarak ziyaret ediyor. Temmuzun 13’ünde arkadaşları, ailesi ve Eddy Merckx’in de dahil olacağı bir grup eşliğinde tekrar aynı yere geri dönecek.
Burada yaşanan aile trajedisine rağmen Joanne, hiçbir zaman Ventoux’ya geri dönmekten korkmamış. Belli bir süre aile içinde tabu haline gelmesine karşın Joanne, babasının 30. ölüm yıl dönümünde Mont-Ventoux’yu tırmanmaya karar vermiş.
“Anneme bu fikri söylediğimde, bana ‘Hayır ispatlayacağın hiçbir şey yok, orası Ventoux, lütfen gitme’ dedi.”
Ama Joanne sıkı bir antrenman programına girerek, yolculuğuna başladı. “Ventoux’yu tırmanırken, ‘Tanrım, baba bu hiç kolay değil’ diye düşündüm. Daha yükseğe ulaştığımdaysa ‘Ölmek için gerçekten güzel bir yer seçmişsin’ dedim. Ne manzaraydı ama!”
13 Temmuz’da, Joanne ve bir grup aile üyesi ve arkadaşı, dağın zirvesine çıkıp ardından, Simpson’a olan saygılarını sunmak için zirveden yalnızca 1.3km aşağıda olan Simpson’ın anıtının bulunduğu noktaya inecekler. O gün ise Tour de France kilometrelerce uzakta, Pireneler’de olacak. Tour de France’ın organizatör firması ASO tarafından Mont-Ventoux’nun Simpson’ın ölümünün 50. yılı anısına geçilmemesi, yerel otoritelerin başvuruda bulunmaması olarak açıklandı. Joanne’a göre ise durum farklı: “Tüm bu yıllar boyu söylenenleri ve bildiklerimi kanıtlayan bir durum. Simpson adının bir leke olduğunu düşündükleri için onu anmaktan utanıyorlar.”
Joanne’in çatı katına doğru giden merdivenleri tırmanıyoruz. Burada bizi dikkatlice sıralanmış ve kutulanmış, Joanne’a bugün bile acı veren hatıra arşivi karşılıyor. Joanne Ghent’teki Tom Simpson hayran kulüplerinden gelen birkaç mektubu açıyor.
Ardından babasının Peugeut mayosu da dahil olmak üzere, Paris-Nice’i kazandığı mayolar gün yüzüne çıkıyor. Ardından Garmin’in yarış kepi ortaya çıkarıyor. Bu David Millar’ın Simpson’ın anıtından geçerken taktığı ve üstünde “Tommy’e, huzur içinde yat” yazan şapka. “Açıkçası bu şapkanın bende olduğunu o bile bilmiyordur,” diye gülümsüyor Joanne. Joanne’in başında şapka takılıyken bir fotoğrafını çekip, Millar’a mesaj atıyorum.
“Bu harika…!” diye cevaplıyor birkaç dakika içinde Millar. Ardından babasının yarış mayosu içinde ya da elde ettiği podyumlarda çekilen fotoğraflarının olduğu İngilizce, Fransızca, Felemenkçe ve İtalyanca yazılmış dergileri gösteriyor.
Tom pek çok dergiye kapak olmuş ve daha pek çoğunun içinde de, Paris-Roubaix’nin pave taşlarında, Lombardy’nin tepeleri ve Fransız Pireneleri’ni tırmanırken ki yarış fotoğrafları mevcut. Anquetil, Gimondi ve Merckx ile omuz omuza fotoğrafları da buna dahil.
Joanne, Eddy Merckx’in Haziran ayında doğum günü organizasyonu için düzenlenecek Ventoux tırmanışı için bisiklet üstünde ve dışında pek çok hazırlık yapmış. Belçikalı efsane, Simpson ile takım arkadaşlığı yapmasına ve babasının cenazesine katılmasına karşın ilişkileri yakın zamana kadar mesafeliymiş. Ancak Joanne’in dediğine göre o ve Merckx kısa sürede arkadaşlığa başlayarak, birkaç sefer de bisiklet sürüşlerine çıkmışlar.
“Önde sür Simpson!” Bu sürüşlerden birinde Merckx’in Joanne’a söylediği ilk söz olmuş. “Seni görebileceğim bir yerde sür. Sizden tekrar fiske yemek istemem,” demiş Merckx, Joanne’a. Simpson ile Peugeut’da takım arkadaşıyken, 1967 Paris-Nice’te Tom Simpson ile aralarındaki meşhur tartışmaya atıfta bulunarak.
İkonik olarak, beş kez Tour de France şampiyonu Merckx gösterişli kariyeri boyunca üç defa da dopingli çıktı. Buna rağmen ASO, 2019’daki Grand Depart’ı, Merckx’i onurlandırmak amacıyla Brüksel’den yapma kararı aldı; üstelik Simpson’ın anısı hala gölge altında kalmışken. Ancak otopsi sonuçları Tom’un ölümünü amfetamin suçlamalarıyla domine etti ve bu yüzden de ölümü her zaman tartışmalı olarak anıldı.
Joanne kepleri, mayoları ve bayrakları kutularına koymaya başlıyor. Merckx gibi kazandıklarının tasvir ettiği Simpson da bir bisikletçiden fazlası. Hırslı ve enerjik bir insandı evet, ama kusursuz değildi. Ve o da bir başkasının oğlu, bir başkasının kocası ve bir başkasının babasıydı.
Tom Simpson’ın zaferleri
1937-1967
Tour of Flanders 1961
Sarı mayoyu giyen ilkBritanyalı 1962
Tour de France, genel klasman 6’ncısı 1962
Bordeaux-Paris 1963
Milan-San Remo 1964
Dünya yol bisikleti şampiyonluğu 1965
BBC Yılın Spor İnsanı 1965
Paris-Nice 1967
