MAYOLARIN ÖYKÜSÜ – NO20: MAILLOT JAUNE

Yaz› Giles Belbin Fotoğraf Danny Bird

Sarı mayoya sahip olacaksın / Tezahüratlar ve çiçekler arasında / Eğer yapabilirsen, bir kasırga gibi / Rakiplerini geride bırak / Sarı mayoya sahip olacaksın / Kazananın mayosuna.”

Bu, 1936 Fransız şarkısı ‘Le Maillot Jaune’un son nakaratından çevrilmiş bir alıntı. Şarkı 1930’ların ortalarından itibaren Fransız sporunun en önemli sembollerinden birine övgü: Fransa Turu’nun sarı mayosu.

83 yıl çok çabuk geçti. 2019 Tour’un 19’uncu etabında Kolombiyalı Egan Bernal, Col de l’Iseran’a güneyden favori grubuyla tırmanıyordu. Zirveye 5km’den az kala Bernal, atağını gerçekleştirdi ve şarkıdaki gibi bir kasırga estirerek rakiplerini geride bıraktı.

Günün orijinal kaçış grubunu yakalayan Kolombiyalı, zirveden tek başına geçti ve sanal maillot jaune oldu. Sonrasında, etap dolu fırtınası ve toprak kayması nedeniyle kısaltıldı. Sonuç olarak organizatörler Iseran’ın zirvesinde süreleri almaya karar verdi.

Bernal’in zamanı, Julian Alaphilippe’in taşıdığı sarı mayoyu almaya yetti. Bu sonuç, bir ev sahibi ülke sporcusunun, ülkenin en önemli spor ödülü sarı mayoyu, 34 yıldır ilk kez ülkenin başkentine getirme hayallerini başka bahara erteledi.

İki gün sonra, Paris’te sarı mayoyu taşıyan Kolombiyalı Bernal’di. Mayo verilmeye başlandığından 100 yıl sonra bunu başaran en genç (daha genç bisikletçiler Tour’u kazandı, ancak o dönem zaferler sarı mayoyla taçlandırılmıyordu) yarışçı oldu.

Suların getirdiği taşlar

1919 yılında Fransız yayın organı La Vie au Grand Air, ön kapaklarında renkli spor illüstrasyonları kullanıyordu. Rugby, tenis ve atletizm… Yayının 15 Ağustos tarihli ön kapağı ise tarihe geçecek 1919 Tour’una adanmıştı. 

Bu baskı için dergi bir yarış bisikletçisi çizimi tercih etti: Kafasında beyaz kep ve gözlük, omuzlarının etrafında tubular lastik asılıydı. Bisikletçinin ardından Fransız bayrağı taşıyan üç adamın bulunduğu bir araba geliyordu. Birkaç izleyici, geçen bisikletçiye bakıyor, bu arada bir tavuk yola çıkmaya hazırlanıyordu. Ancak bu illüstrasyonu bugün bile hatırlanır kılan, bisikletçinin giydiği sarı renkli mayodur. Zira görselin, Tour’un sarı mayosunun ilk renkli görüntüsü olduğuna inanılıyor. 

Christian Prudhomme 2019 Tour’un rotasını açıkladığında, sarı mayonun 100’üncü yılıydı. “Sarı mayo, yaralı Fransa’da suların taşıdığı taşlar arasından doğdu” diyen Prudhomme, abartılı bir kutlama gerçekleştirdi. “Bir ışığa ihtiyaç vardı, karanlıkta diğerlerinden daha iyi ayırt edilebilen bir renge. Fransa’yı dirilişe götürecek bir fener gerekiyordu.”

Halbuki Henri Desgrange’ın yenilikçi sarı mayo başlangıcı çok daha az yankı uyandırmıştı. 10 Temmuz 1919’da, savaş sonrası ilk Tour de France’ın altı etabı geride kalmıştı. L’Auto’nun ikinci sayfasında ‘Tour’un Çevresi” başlığı altında küçük bir paragraf yayınlandı.

“Baş editörümüzden gelen güzel bir fikir” diye devam ediyor haber. “Tour de France’ı lider götüren sporcunun ilk bakışta daha rahat ayırt edilebilmesi için, şef editörümüz Henri Desgrange, gelecekte genel klasmanın ilk basamağında yer alan bisikletçinin özel bir mayo giymesine karar verdi. Mayonun siparişi bugün verildi. Görünüşe göre, Tour Marsilya’ya ulaştığında lider sarı mayosunu giyebilecek.”

Sarı mayonun ortaya çıkışında takım direktörü Alphonse Baugé’nin de payı var. Baugé, Desgrange’a yoldayken liderin daha kolay anlaşılması gerektiğini söyleyen kişiydi. Ancak Desgrange’ın Paris’den siparişini verdiği mayolar yarış Grenoble’a varana kadar gelmeyecekti. Neticede, Café de l’Assenseur’da yarış lideri Eugène Christophe, yarışın ilk resmi sarı mayosuyla izleyicilerin karşısındaydı. Desgrange, Christophe’ye şöyle demişti: “Onu ilk giyen sensin. Umarım yarış sonuna kadar üstünden çıkarmazsın.”

Kötü şans ve üstün başarı

Ne yazık ki, talihsizliklerin yabancısı olmayan Christophe için işler dileklerdeki gibi gelişmedi. Sondan bir önceki etap ve genel klasmanda yaklaşık 30 dakika öndeyken, Christophe’un maşası kuzey Fransa’nın parke taşları yollarında iflas etti. Tamiri ona bir saatten fazlaya mal oldu ve sarı mayoda üstünlüğü ele geçiren Firmin Lambot, liderliğini Paris’e kadar korumayı bildi.

Başlangıçta Christophe, sarı mayoyu giymekten çok hoşnut değildi. Diğer yarışçılar “güzel kanarya” diyerek onunla eğleniyordu, ancak mayonun kaybı Christophe’un katlanabileceğinden çok fazlaydı. 

“Christophe, sarı mayoyu giymekten çok hoşnut değildi. Diğer yarışçılar “güzel kanarya” diyerek onunla eğleniyordu, ancak mayonun kaybı katlanabileceğinden çok fazlaydı!”

1923’te Le Miroir des Sports’a anılarını anlatan Christophe, mayoyu kaybedişini büyük bir üzüntü ile hatırlıyor: “Bir anlığına devam etme nedenimi kaybettim. Moral olarak indirilmiş bir darbeydi. O benim sarı mayomdu ve ilk sıra benden kaçıyordu.”

İlerleyen satırlarda Christophe olayı, “spor kariyerimin en acı verici kesitlerinden biri” olarak adlandırıyor. 

Procyclingstats’ın web sitesine göre, 298 yarışçı 1903’teki kuruluşundan bu yana Tour’a, bir noktada liderlik etti. 1919’da Christophe’u saymazsak, altın sarısı mayoyu tam 277 bisikletçi taşıdı.

Organizatörlerin yarışçılar arasındaki zamanı ayıramadığı bazı durumlarda, peloton içerisinde birden fazla sarı forma oldu. Buna karşılık, liderliği elinde tutan bisikletçinin kaybediş sebebi – Luis Ocaña’nın 1971’deki dramatik kazası – nedeniyle hiçbir bisikletçinin liderlik mayosunu giymediği de oldu.

Mayonun efsanesi, sarı arayışında veya savunması sırasında gerçekleştirilen kahramanlık öyküleri ile yaratıldı: Gino Bartali 21 dakikalık zaman farkını 1948’de, iki şaşırtıcı Alp günü boyunca sekiz dakikalık bir avantaja çevirdi; Bernard Hinault 1985 Tour’un Pireneler etabını kırık burunla koştu; Thomas Voeckler yedi yıl arayla, sarı mayoyu 10 gün boyunca iki kez savunmaya kalkıştı. 

Sarı mayo, her şeyin üstünde bisiklet mükemmelliğinin bir sembolüdür. Sarı mayoyu en fazla giyen bisikletçi olma rekorunu elinde bulunduran (96, eğer yarım etapları sayarsanız 111) Eddy Merckx’in sözlerini ödünç alalım, “giyebileceğiniz en önemli mayo.”

Bu forma Prendas Ciclismo tarafından sağlandı. Tüm replika retro mayolar için prendas.co.uk adresini ziyaret edebilirsiniz.