BİSİKLET KÜLTÜRÜNÜN BÜYÜK KAYBI: CAHİT KAYRA

Cahit Kayra 30 Ocak 2021’de hayatını kaybetti.

Yeryüzünde çok az insana nasip olacak bir ömür sürdü. 104 yıl yaşadı. Daha da önemlisi bu 104 yılı dolu dolu geçirdi.

Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarını gördü. Eğer iki yıl daha yaşasaydı Cumhuriyet’in yüzüncü yılını görecekti.

Mülkiye (Siyasal Bilgiler Fakültesi) mezunu Kayra, maliye müfettişliğinden bakanlığa kadar devletin her kademesinde görevler üstlendi.

Bütün bunların üstüne onlarca kitap yazdı, çevirdi, hazırladı.

Vikipedia’da onun adına açılan maddede kitaplarının sayısı 43 olarak gösteriliyor. 

Listenin sonundaki Adsız Gemi adlı eseri tam 100 yaşında yayınlanmış mesela. Hayran olunacak bir çalışma enerjisi ve yaşam azmi…

Ama Vikipedi, Kayra’nın bize kazandırdığı çok önemli bir kitabı atlamış. Listeye Velosipet ile Bir Cevelan’ı dahil etmemiş.

Oysa bu kitap Türkçe yazılmış ilk bisiklet seyahatnamesidir. Onu geçtim, dünyada yazılmış ilk bisiklet seyahatnamelerinden birisidir.

Cahit Kayra, 120 sene evvel basılan bu kitabı günümüz Türkçesine kazandırdı.

2006’da İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıkan kitabın alt başlığı “1900’lere doğru İstanbul’dan Bursa’ya bisikletli bir gezi” idi. 

Kitap, yayınlandığı dönemde zaten zayıf olan bisiklet literatürümüze gökten düşen büyük bir armağandı. 

Kitabı, 19. yüzyılın sonlarında o zamanki adıyla Hüdavendigâr Vilayeti olan Bursa’da tur yapan  İbnülcemal Ahmet Tevfik Bey kaleme almıştı.

İstanbul’dan Mudanya’ya vapurla geçen gazeteci Ahmet Tevfik, bölgeyi adını bir türlü öğrenemediğimiz bir arkadaşı ile turlamıştı. 

Büyük bir keyifle yapılan bu gezi, Ahmet Tevfik’in kaleminden bal damlarcasına anlatılıyordu. Hatta çevirmen Cahit Kayra, aynı dönemde bölgede bölgede doktorluk yapan Şerafettin Mağmumi’nin anılarında bölgenin koleradan kırıldığını ama Ahmet Tevfik’in naif/romantik kişiliği yüzünden bunları görmediğini söylüyordu.

Okuduğunuz bu satırların yazarı ise, kitabı tanıttığı bir yazıda durumu farklı yorumlamış. Bisiklet selesine oturan her canlının dünyayı olduğu gibi değil, olmasını istediği gibi gördüğünü yazmıştı.

Yüz yıl önce bisikletle Bursa

Ahmet Tevfik’in öncü seyahatnamesi Türkiye’nin modern bisiklet kültürüne de ilham verdi.

Memleketin en hoş bisiklet festivallerinden biri olan Yüzyıllık Macera onun izinden gidilerek hayata geçirilmişti. 

Hatta festivali organize eden Bursa Bisiklet ve Doğa Sevenler Derneği BUBİDOSD Başkanı Ertan Ayçetin, Kayra’yı festivale davet etmiş. O zaman 98 yaşında olan Cahit Bey esprili bir dille cevap vermişti. 

Tarihin ve talihin bitmeyen ironilerinden biri. Cahit Bey mektubu 3 Haziran 2015’te yazmıştı. Ve o gün 2018’den beri Dünya Bisiklet Günü… 

Kitabın Cahit Kayra imzalı çevirisinden sonra, Nezaket Özdemir imzalı çevirisi “Yüz yıl evvel bisikletle Bursa” adıyla Sentez Yayıncılık tarafından literatüre kazandırıldı.

Ayrıca, yönetmen Alper Tunga Özdemir TRT için çektiği Seyyahların İzinde belgesel dizisinin sekiz bölümünü Velosipet ile bir Cevelan’a ayırdı.

2011’de yapılan belgesel çekimlerine Ertan Abiyle destek verdik.

İzlemek isteyenler için onun linkini de şuraya bırakıyorum.

**

Her zaman tekrar ettiğimiz cümleyi bir kez daha kuralım ve Cahit Kayra’yı onunla uğurlayalım: “Bir şeyin literatürü olmadan, kültürü olmaz. Bu bisiklet için de geçerlidir.”

Teşekkür ederiz Cahit Kayra.

Nur içinde yatın. 

—

Kitap hakkında Cüneyt Kazokoğlu’nun leziz yazısına da buradan ulaşabilirsiniz.

Cyclist Türkiye olarak Cahit Kayra’ya rahmet, sevenlerine başsağlığı dileriz.