Bisiklette doğru kaset ruble seçimi ve yeni bir kaseti ne zaman ve nasıl takacağınız hakkında bilmeniz gereken her şey.
Kaset, arka tekerleğinizin sağ tarafında yer alan ve zincirinizle temas ederek bisikletinizi ileriye taşıyan dişli setidir. Yeni bir zincir alırken olduğu gibi, yeni bir kasetin de aktarma organlarınızla uyumlu olması gerekir – ayrıca jantınıza da uymalıdır.
İşte kasetinizi nasıl doğru şekilde değiştireceğinizi bulmanın yolları. Ama önce, kaseti neden değiştirmek gerekir?
Kaseti ne zaman değiştirmeliyim?
Pedal çevirme, vites değiştirme ve yolda topladığınız kirler zamanla zincirinizi ve kasetinizi aşındırır. Zincirler uzar ve bunun sonucunda kasetteki diş profilleri değişir; dişler daha sivri hale gelir ve aralarındaki düz kısımlar büyür.
Bu, vites geçişlerinin giderek bozulmasına yol açar. Sonuç olarak da dişlileriniz atlama yapar. Aynı değişiklikleri aynakol dişlilerinde de görebilirsiniz. Fakat burada dişli daha fazla zincirle temas ettiği için sonuç o kadar belirgin değildir. Öte yandan, aynakol dişlileri genelde kasetten daha pahalıdır. Bu yüzden onların aşınmasını azaltmak istersiniz.
Genelde zincir %0,75 oranında aşındığında değişmesi gerekir. Bu noktada kasetinizi de aynı anda değiştirmeniz gerekir. Aksi takdirde vites geçişi daha da kötü hale gelir.
Tabii ki arka aktarıcılar farklı kaset boyutlarıyla uyumludur. Bu yüzden daha geniş ya da dar bir dişli aralığı istiyorsanız kasetinizi değiştirebilirsiniz. Ya da belki yeni jant aldınız ve ona uygun bir kasete ihtiyacınız var.
Doğru kaseti nasıl seçerim?
Kasetinizin aktarma organlarınızla ve jantınızla uyumlu olması için dikkat etmeniz gereken birkaç şey vardır:
- Aynı vites sayısı: Yeni kasetiniz, değiştirdiğiniz kasetle aynı sayıda dişliye (ör. 11 vites, 12 vites) sahip olmalı. Aksi takdirde vites kollarınız ve arka aktarıcınızla çalışmaz, ayrıca janta da uymayabilir. Emin değilseniz dişlileri tek tek sayın.
- Arka aktarıcı uyumu: Kasetinizin en büyük dişlisindeki diş sayısı, arka aktarıcınızın kapasitesiyle uyumlu olmalı. Örneğin, 11-42 dişli bir gravel kaset, sadece o kapasiteye uygun bir aktarıcı ile kullanılabilir.
- Marka sınırları: Bazı aktarıcılar (örneğin Shimano) en küçük büyük dişli boyutunda da sınırlar koyar. Bu sınırları üretici sitesinden kontrol edebilirsiniz. Bazen birkaç dişlik farkla bu sınırları zorlamak mümkün olabilir, fakat bu durumda garanti kapsamı olmayacağını bilmeniz gerekir.
Kaseti jantıma uyduğundan nasıl emin olurum?
Burada işler biraz daha karmaşıklaşır. Yeni kasetiniz, jantınızın göbeğindeki serbest göbek (freehub) sistemine uymalıdır. Farklı freehub standartları vardır ve bunlar birbirleriyle uyumlu değildir.
Shimano tarzı freehub’lar
En yaygın tip, Shimano/SRAM 11-vites göbeklerdir. Bu göbeklerde kaset, flanşlarla serbest göbeğe oturur. Kaseti sabitlemek için genellikle kasetle birlikte gelen bir kilit halkası (lock ring) iş görür.
Eğer bisikletiniz 10 vites veya daha az ise, bir 10-vites kaseti 11-vites göbek üzerine güvenli bir şekilde monte etmek için 1,85 mm spacer kullanmanız gerekir. Eski kasetinizi çıkardığınızda orada zaten bir spacer bulmanız muhtemeldir ve bunu yeniden kullanabilirsiniz.
Daha eski bisikletlerde, biraz daha dar olan 10-vites serbest göbekten faydalanabilirsiniz. Shimano 105, Ultegra ve Dura-Ace 10-vites kasetler, bu göbeğe oturması için 1 mm spacer gerektirir. Eğer bu kasetleri 11-vites serbest göbeğe takıyorsanız, ek olarak 1,85 mm spacer da kullanmanız gerekir.
Dağ bisikleti kasetleri, aynı vites sayısına sahip yol bisikleti kasetlerine kıyasla biraz daha dardır. Bu nedenle yol bisikleti jantlarıyla genelde uyumlu değildirler, ancak spacer kullanılırsa takılabilirler.
Shimano 12-vites grup setleri, HG Spline L2 adı verilen ve daha fazla oluk bulunan yeni bir standart kullanır. Neyse ki bu sistem, 11-vites göbeklerle geriye dönük uyumludur.
Shimano Micro Spline dağ bisikleti göbekleri ve benzer oluk desenine sahip kasetler, yol bisikleti parçalarıyla uyumlu değildir. İşleri biraz daha karıştıran şey ise Shimano’nun en yeni 12-vites tek aynakol GRX RX820/RX610 grup setinin MTB Micro Spline göbek kullanmasıdır. Bu kasetlerin hepsi 10 dişli bir rubleyle başlar. Çift aynakollu versiyonu ise 11 dişten başlayan kasetler ve standart HG11 11-vites göbek kullanır.
Shimano, 2025 Ocak ayında CUES sistemini yol gidonlu bisikletler için piyasaya sürdü. CUES kaset değişim zamanı geldiğinde, bu sistem Hyperglide yerine Linkglide teknolojisini kullanır. Dolayısıyla, düzgün çalışması için mutlaka bir Shimano CUES kaseti kullanmanız gerekir.
Campagnolo Freehub’lar
Bir diğer freehub standardı Campagnolo 11/12-vites sistemidir. Campagnolo freehub’larının kanalları daha derindir ve Shimano kasetleri buraya uymaz; Campagnolo’ya özel bir kaset gerekir. Ayrıca kaseti janta sabitlemek için özel bir kilit somunu (locknut) vardır.
Campagnolo’nun en yeni jant setleri ise N3W adını verdiği yeni bir standart kullanır. Bu, Campagnolo’nun Ekar gravel grubu için geliştirdiği 13-vites kasetlerle uyumlu daha kısa bir freehub’dır. Ancak özel bir adaptör ile 11/12-vites Campagnolo kasetlerle de geriye dönük uyumluluk sağlar.
SRAM XD/XDR Freehub’lar
Yol bisikletlerinde kullanılan diğer bir standart ise SRAM XDR’dır. Bu sistem, SRAM’ın 11 veya 12-vites kasetleri için geliştirilmiştir ve en küçük dişli olarak 10 dişli bir ruble kullanılmasına olanak tanır.
XDR kasetler, freehub gövdesine önce itilip sonra vidalanır ve kilit somunu kullanılmaz. SRAM ayrıca MTB için XD kasetler üretir, ancak bunlar XDR kasetlerden daha dardır ve XDR freehub’a spacer olmadan uymaz. Aynı şekilde, XDR kasetleri de XD MTB freehub’larına takamazsınız.
Burada da bir istisna vardır: Apex Eagle 12-vites grup seti, MTB dişli aralıklarına sahip kasetler kullanır. Bu kasetler bir XD freehub’a doğrudan ya da bir spacer ile XDR freehub’a takılabilir.
Apex XPLR ve Apex Eagle için ayrıca 11 dişli küçük dişliye sahip kaset seçenekleri vardır ve bunlar standart HG11 Shimano/SRAM freehub ile uyumludur.
Kasetim yoksa ne olacak?
Her bisiklette kase yoktur. Tek vitesli bisikletlerde, göbek üzerine vidalanan serbest dönen mekanizmaya sahip tek bir dişli vardır. Eğer sabit dişli (fixed gear) bisikletse, serbest dönen mekanizma olmaz; dişli, ters dişli (reverse-threaded) bir kilit somunuyla sabitlenir.
Birçok tek vitesli bisikletin arka göbeği “flip-flop hub” denilen yapıya sahiptir. Bu sistemde göbeğin bir tarafına serbest dişli, diğer tarafına sabit dişli vardır.
Geçmişte bisikletlerde “freewheel” (blok) denilen sistem kullanılırdı. Burada serbest dönen mekanizma dişli gövdesinin içine entegreydi. Göbeğe ise vida yardımıyla geçiyordu. Bu sistem için farklı tasarımlara sahip dişliler gerekir. Söküp takmak için farklı aletler mevcuttur.
Eski kasetin aynısını mı almalıyım?
Bisiklet zincirlerinde olduğu gibi, mevcut kasetinizin aynısını alırsanız sorun yaşamazsınız. Ancak daha geniş veya dar bir dişli aralığı istiyorsanız, yukarıda belirtildiği gibi arka aktarıcı uyumluluğunu kontrol etmelisiniz.
Yine zincirlerde olduğu gibi, üreticinin alt seviye grup setlerinden tercih ederek ciddi oranda tasarruf edebilirsiniz. Örneğin, 12-vites Shimano Ultegra 11-34T kaset, 12-vites Shimano Dura-Ace 11-34T kaset ile aynı şekilde çalışır. Tek farkı biraz daha ağır olması ve çok daha ucuz olmasıdır.
Yeni kasetin, eskisinin dişli sayısıyla aynı olduğundan emin olun. Grup setler nesilden nesile bir “vites” ekler, bu yüzden örneğin Shimano 105, Ultegra veya Dura-Ace kasetleri 10, 11 veya 12-vites olarak bulabilirsiniz.
11-vites ve altındaki sistemlerde, SRAM ve Shimano yol bisikleti kasetleri birbiriyle uyumludur. Ancak 12-vites yol bisikleti kasetlerinde bu geçerli değildir.
Ayrıca Miche gibi farklı markaların kasetlerini de satın alabilirsiniz. Eğer doğru vites sayısına, uygun dişli aralığına sahipse ve mevcut freehub standardınızı kullanıyorsa, aktarma organlarınızla uyumlu çalışacaktır. Üstelik bazen marka ürünlerinden daha ucuz olabilirler.
Daha pahalı kaset aldığımda ne kazanırım?
Genel olarak daha pahalı kasetler, daha hafiftir. Bu, daha egzotik malzemelerden yapılmaları veya daha fazla işlenmiş olmaları sayesindedir.
Örneğin Shimano’nun en üst seviye Dura-Ace kasetlerinde, en büyük dişliler titanyumdandır. Ultegra ve 105 modellerinde bu dişliler çeliktir ve alüminyum alaşımlı gövdeye takılır.
SRAM’ın en üst modeli Red kaset, tek parça çelik bloktan işlenmiştir. 12-vites Force kasetlerinde ise en küçük dört dişli tek parça, diğerleri gövdeye ayrı ayrı monte edilir. Daha az parçadan oluşan kasetler daha sağlam olabilir, ama her zaman geçerli değildir.
Ayrıca bazı kasetler gösterişli kaplamalarla gelir. Örneğin, son çıkan gökkuşağı görünümlü SRAM Red kaset veya sadece 94 gram ağırlığındaki Recon Racing kaset gibi.
Kaset değiştirmek için hangi aletler gerekir?
Bir kaseti söküp yenisini takmak için bu işleme özel birkaç alet gerekir.
- Öncelikle bir kaset kilit somunu anahtarı (cassette locknut tool) gerekir. Bu, kaseti yerinde tutan kilit somununun kanallarına oturur. Çoğu modelde, kilidi gevşetmek için büyük bir anahtar (spanner) gerekir. Ancak sapı olan, tek parça anahtarlar da vardır.
- Shimano/SRAM ve Campagnolo kasetlerin kilit somunları farklıdır, bu yüzden her biri için uygun alete ihtiyacınız vardır.
Kaset nasıl sökülür ve takılır?
Kilit somununu gevşetmeye çalışırsanız, serbest göbek mekanizmasıyla birlikte tüm kaset döner. Bu yüzden kaseti sabit tutmak için bir zincir anahtarı (chain whip) kullanmanız gerekir. Genellikle kısa bir zincir parçası bağlı metal bir çubuk şeklindedir. Zinciri kasetin bir dişlisinin etrafına sarar ve böylece kilit somununu gevşetirken kaseti sabit tutabilirsiniz.
Kilit somununu çıkardıktan sonra, kaset dişlileri serbest göbeğin üzerinden kolayca kayarak çıkmalıdır. İç tarafta bulunan herhangi bir spacer’ı düşürmemeye dikkat edin; yeni kaseti takarken bunlara ihtiyacınız olacak. Bu sırada serbest göbeği ve göbek flanşı çevresini temizlemek için de iyi bir fırsattır; çünkü kaset takılıyken bu alanlara ulaşmak zordur.
Sonrasında yeni kaseti serbest göbeğe yerleştirmeniz gerekir. Hem kasetin hem de freehub’ın kanalları yalnızca tek bir pozisyon ve yönde oturacak şekilde tasarlanmıştır. Bunun amacı, dişlilerdeki rampaların ve diş konumlarının tam hizalanması ve pürüzsüz vites geçişleri sağlamaktır. Bu işlem biraz uğraştırıcıdır. Kirli olabilir; freehub yağlı olabilir, yeni kasetiniz de gresli olabilir. Eldiven kullanmak faydalıdır.
Tüm dişlileri serbest göbeğe yerleştirdikten sonra kilit somununu takabilirsiniz. Bu işlemi mutlaka elle yapın; aksi takdirde diş atlatabilir ve pahalı freehub’ınızı bozabilirsiniz. Kilit somunu doğru şekilde oturmuyorsa çıkartıp tekrar deneyin – kesinlikle aletle zorlamayın.
Kilit somununu düzgün şekilde yerleştirip dişlilerle hizaladığınızda, kilit somunu anahtarı ile sıkabilirsiniz. Yeterince sıkı olmalı; genellikle önerilen tork değeri 40 Nm’dir. Eğer her şey doğru takıldıysa kaset dişlileri serbest göbek üzerinde boşluksuz ve sağlam durmalıdır. Eğer oynuyorsa, muhtemelen bir spacer’ı unutmuşsunuzdur.
Kaset yerine freewheel sisteminiz varsa, bu kez farklı bir alete ihtiyacınız olacak. Freewheel’i göbekten sökmek için özel bir aletle çevrirsiniz. Sonra yerine yenisi vidalarsınız. Bu sistemde zincir anahtarına gerek yoktur.
En iyi kasetler: Güncel grupsetler için önerilerimiz
Genelde aktarma organlarınızla uyumlu birden fazla kaset seçeneğiniz olur. Tek bir “en iyi” yoktur; değer (fiyat/performans) ve performansı dengeleyen seçenekler vardır. Eğer ağırlık konusunda titizseniz hafif modeller de mevcut. Unutmayın, kaset ve zincir, özellikle kışın çok sürüyorsanız bir yıldan fazla dayanmaz.
Shimano grupsetler için en iyi kasetler
Dura-Ace / Ultegra / 105 12-vites & Shimano GRX 2×12-vites
En iyilerin en iyisi için, Dura-Ace kaset aktarma organınızla uyum sağlar ve size titanyumdan büyük dişliler sunar – fakat yüksek bir fiyat karşılığında. Bunun yaklaşık yarı fiyatına, bir Shimano Ultegra 12 vites kaset aynı dişli oranlarını sunar ve Hyperglide+ vites geçişlerini korur; bu özellik 105 12 vites grubunda yoktur. Ultegra’yı tercih ederseniz, Dura-Ace’e kıyasla yaklaşık 100 g ekstra ağırlık cezası gelir.
Eğer Shimano GRX 12 vites tek aynakol kullanıyorsanız, bir MTB tarzı kasete ihtiyacınız olacak. Bu durumda SLX seviyesi M9100 kaseti öneririz.
Ultegra / 105 / GRX 11-vites
Shimano’nun 11 vitesli grupsetleri için yine Shimano kaset seçenekleri mevcut ve Ultegra kaset ile aynı oranlara sahip olan 105 kasete geçiş size biraz para kazandırır. Ayrıca bu kaset, GRX 2× 11 vites gravel grupset ile de uyumludur. Ancak en hafif seçeneği istiyorsanız, Miche Supertype kaset ağırlığı 150 gramın altına düşürür.
Tiagra / GRX 10-vites
10 vitesli sistemlerde, Shimano HG500 kaset hem Tiagra yol hem de GRX400 gravel grupsetleri ile uyumlu iyi bir seçenektir. 11-25’ten 11-34’e kadar dört farklı aralık sunar, yani sürüş stilinize göre bolca seçenek vardır.
Sora 9-vites
Bir diğer Shimano seçeneği olan HG400 MTB kaset, 11-25’ten 11-36’ya kadar altı farklı konfigürasyonla geniş oran seçenekleri sunar. 1,85 mm’lik bir spacer kullanmanız gerekir, ancak 34t’ye kadar olan kasetler Sora grupsetleri ile uyumludur ve size geniş aralık alternatifleri sağlar.
Claris 8-vites
Aftermarket markalar arasında, Microshift Shimano grupsetleriyle iyi uyumluluk sunar ve Japon bileşenlerin fiyatının altında kalmayı başarır. Dayanıklıdır ve beş farklı dişli oranı seçeneği sunar.
SRAM grupsetler için en iyi kasetler
Red / Force / Rival / Apex AXS 12-vites
SRAM’ın 12 vitesli grup setleri için bir XDR kaset (ya da bir spacer ile birlikte kullanılan XD MTB kaseti) gerekir. SRAM Red kasetler tek parça çelikten çok kaliteli bir şekilde üretilmiştir ve artık gökkuşağı renklerinde de satın alınabilmektedir. Ancak daha mantıklı bir tercih muhtemelen Rival kaset olacaktır. Shimano’nun sunduğu seçeneklerde olduğu gibi, burada da ciddi miktarda tasarruf edebilirsiniz ve dayanıklılığı büyük ihtimalle Red ile aynı seviyededir, sadece biraz daha ağırdır. Eğer SRAM Apex Eagle kullanıyorsanız işler biraz daha karmaşık hale gelir, çünkü bu durumda MTB tarzı bir kasete ihtiyacınız vardır. Bu noktada önerilen model NX Eagle kasettir.
Force / Rival 11-vites
Shimano’nun 11 vitesli aktarma organlarında olduğu gibi, SRAM’ın da farklı seviyelerde 11 vites kasetleri mevcuttur ve bunlar SRAM 11 vitesli grup setleriyle uyumludur. Bu seçenekler arasında en ucuzu PG-1130 kasettir ve iyi bir dişli aralığı sunar. Ancak 36 veya 42 dişli seçenekleri sipariş etmeden önce dikkatli olmanız gerekir; çünkü bunlar Force 1 veya Rival 1 arka aktarıcı gerektirir. 11-32 aralığına kadar olan seçenekler standart bir 11 vitesli aktarma organıyla çalışır ve yol bisikleti jantlarına takmak için 1,85 mm spacer kullanmanız gerekir.
Apex 10-vites
SRAM PG-1030 kaset, yukarıda bahsedilen PG-1130 ile benzer bir dişli aralığını kapsar, ancak 11 yerine 10 dişliye sahiptir. Bu da bir MTB kasetidir ve yol bisikleti jantlarında kullanılabilmesi için 1,85 mm spacer gerektirir. Ayrıca, daha geniş dişli aralıklarının arka aktarıcınızla uyumlu olduğundan emin olmanız gerekir.
SRAM PG-1030 kaset, PG-1130’a benzer bir aralık sunar, ancak 10 dişlidir.
Campagnolo grupsetleri için en iyi kasetler
Ekar 13-vites
Campagnolo’nun gravel grupseti ile uyumlu olması için bir Ekar kasete ihtiyacınız olacak. Ancak bu kaset üç farklı dişli aralığında sunuluyor, dolayısıyla sürüş yaptığınız araziye göre kaset seçiminizi ince ayar yaparak belirleyebilirsiniz. Ekar GT, 10-48t seçeneği ekler; ancak bu seçenek orijinal Ekar ile uyumlu değildir. Bir Ekar GT kaset tercih etmek, standart Ekar kasete kıyasla biraz para tasarrufu sağlar ve ağırlıkları da birbirine çok yakındır.
Super Record / Record / Chorus 12-vites
Shimano’nun 12 vitesli grupsetlerinde olduğu gibi, en üst seviye Super Record kaseti tercih ederseniz biraz ağırlık tasarrufu sağlarsınız ancak fiyatı Chorus 12 vites kasetinin iki katına çıkar. Bu nedenle ikincisini tercih etmenizi öneririz.
Centaur 11-vites
Uyumlu bir Campagnolo Centaur kaset, nispeten uygun fiyatlıdır ve üç farklı dişli oranı seçeneği sunar.
Tek Vites (Single Speed) Dişliler
Tek vites dişlisi uygun fiyatlı bir parçadır. Miche, pist bileşenleri konusunda iyi bir üne sahiptir ve dişlileri farklı boyut seçenekleriyle, ayrıca 1/8 inç ve 3/32 inç ölçülerinde sunulur; böylece sürüşünüzü ince ayar yapabilirsiniz. Eğer tek vitesli serbest rubleyi değiştirmek isterseniz, Token Shark Bite serbest rubleleri sağlam üretilmiştir ve dayanıklı olmalıdır.
